واکنش‌ها به رد مذاکره با آمریکا، از پرسش دربارۀ راه‌حل جایگزین، تا تقاضا برای استعفای پزشکیان
یکشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳
علی خامنه‌ای که حدود ۱۰ روز پیش از مقام‌های کشور خواسته بود حواس‌شان باشد با چه کسی “معامله” می‌کنند، روز جمعه ۱۹ بهمن مذاکره با دولت دونالد ترامپ را نه “عاقلانه” ، نه “هوشمندانه” و نه “شرافتمندانه” توصیف کرد و دربارۀ علت آن هم گفت: “تجربه”.
اشارۀ او به خروج دولت اول دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای موسوم به (برجام) بین ایران و شش قدرت جهانی بود که صادرات نفت ایران را کاهش داد، باعث جهش قیمت ارزهای خارجی شد و جمهوری اسلامی را از نظر اقتصادی در تنگنا و فشار کم‌سابقه‌ای قرار داد.
رهبر جمهوری اسلامی در حالی اصل مذاکره با آمریکا را ” بی‌تأثیر در رفع مشکلات کشور” خواند که رئیس‌جمهور آمریکا در روزهای اخیر چندبار به صراحت از تمایل به گفت‌و‌گو با طرف‌های ایرانی سخن گفته بود.
شماری از مقام‌های رسمی از جمله مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور، نیز بر تمایل ایران به مذاکره و همچنین سهولت راستی‌آزمایی «تنها خواستۀ» ترامپ مبنی بر توقف تلاش ایران بر دستیابی به سلاح هسته‌ای تأکید کرده بودند. با این حال پس از این سخنرانی، مسعود پزشکیان با خواندن شعری از اقبال لاهوری به استقبال اظهارات خامنه‌ای رفت و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، نیز از مسعود پزشکیان خواست: «براساس چارچوب وفاق، فرمایش آقا درباره عدم مذاکره با آمریکا را پیش ببرد». اظهارات خامنه‌ای اما باعث شده انتقاداتی متوجه دولت مسعود پزشکیان شود که به بی‌اختیار بودن دولت در مقابل دستورات رهبر جمهوری اسلامی و “تدارکاتچی” بودن رئیس‌جمهور در ایران اشاره دارد تا جایی که در مواردی خواستار استعفای پرشکیان هم شده‌اند.
علی نظری، نماینده سابق مجلس و روزنامه‌نگار، هم با اشاره به بسته شدن راه مذاکره و مواردی دیگر مثل مسئله فیلترینگ و اف‌ای‌تی‌اف نوشت که: «ماندن پزشکیان در ریاست‌جمهوری هیچ نفعی برای مردم ندارد! رئیس جمهور الان باید با ۱۷ میلیون حامی انتخاباتی که با هزار امید و آرزو رأی دادند، صادق باشد، استعفای شرافتمندانه اقدام است». با این حال برخی چهره‌های سیاسی داخل حکومت و نزدیک به دولت تلاش کردند تفسیرهای متفاوتی از اظهارات خامنه‌ای مطرح کنند و برخی تحلیلگران هم حرف‌های علنی رهبر جمهوری اسلامی را «همۀ واقعیت» در حوزۀ سیاست ندانند و بر اهمیت «پشت‌پردۀ» چانه‌زنی‌های سیاسی در داخل و خارج کشور تأکید کنند.
اکبر اعلمی، نمایندۀ سابق مجلس، هم معتقد است که :« از سخنان خامنه‌ای مسدود شدن باب مذاکره را برداشت نمی‌کنم و آن را جزئی از تاکتیک مذاکره می‌دانم که با لحاظ مصالح ملی بیان و به خاطر بدعهدی‌های آمریکا، تلویحاً به تحقق پیش‌شرط‌های تضمینیِ معطوف به مذاکرهٔ برد- برد و بدون نیش مشروط شده است». در این میان اما شمار بسیاری از شهروندان در شبکه‌های اجتماعی مسئولیت آیندۀ ایران و افزایش تنش‌ها با آمریکا و احتمال اقدام نظامی علیه کشور را بر عهدۀ خامنه‌ای دانسته‌اند و به او هشدار داده‌اند بهای حرف‌هایی که به‌راحتی بر زبان می‌آورد، برای شهروندان ایران و البته خود جمهوری اسلامی سنگین خواهد بود.
این در حالی است که حسین باستانی، روزنامه‌نگار، در واکنش به سخنان اخیر خامنه‌ای نوشت : « معنای سخنان او لزوماً این نیست که مذاکره‌ای با آمریکا در آینده انجام نخواهد شد؛ معنی‌اش آن است که او به روال معمول “مسئولیتی” را در مذاکره علنی یا غیرعلنی بر عهده نخواهد گرفت». در میان موج واکنش‌ها، شماری از مخالفان جمهوری اسلامی نیز از سخنان خامنه‌ای استقبال کرده و نوشتند که او راه را برای «براندازی» حکومت از طریق تقابل مستقیم با دولت آمریکا و احتمالاً اسرائیل هموارتر کرد.