پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴

با اینکه ایران در صدر کشورهای جهان در داشتن قنات‌های مختلف است اما گزارش‌های زیست محیطی حاکی از نابودی دست کم نیمی از قنات‌های کشور طی  ۵ دهه اخیر است. به گفته محمد برشان، مدیر مرکز قنات استان کرمان در ۵ دهه اخیر، ۳۵ هزار رشته قنات را به‌ دلیل تغییرات اقلیمی، حفر چاه‌های بی‌رویه و از دست رفتن حریم، قنات‌ها برای همیشه از دست‌داده است.

در حالی که ایران ۵۰ سال پیش، نزدیک به ۷۰ هزار رشته قنات داشت اما این کارشناس زیست محیطی می‌گوید که سیاست‌های اشتباه زیست محیطی و بی‌توجهی، سبب از دست رفتن دست کم نیمی از آنها طی پنج دهه اخیر شده است. به گفته محمد برشان، قنات‌های ایران بیش از آنکه در خطر فرونشست  قرار بگیرند دچار فروچاله شده‌اند.  قنات یا کاریز کانالی در زیر زمین است که به منظور رساندن آب به سطح زمین حفر شده است و کمک می کند آب در آن جریان یافته و به سطح زمین برسد. مورخانی مانند هرودوت در اولین سند مربوط به حفر قنات نوشته‌اند که ایرانیان نخستین کسانی بودند که به فکر حفر قنات یا چاههای افقی افتادند.

مهمترین قنات‌های ایران در استان‌های کویری خراسان، یزد، کرمان، مرکزی و فارس جریان دارند؛ امادر سالهای، اخیر اهمیت قناتها با حفر چاه‌های کم عمق، نیمه عمیق و عمیق و به کارگیری موتورهای آبکش سرچاهی و کمر چاهی به دست فراموشی سپرده شد. استفاده از انواع پمپ ها و کف‌کشها نیز دلیل دیگری بر بی‌اعتنایی به حفر قنات‌های جدید بوده است. مدیر مرکز قنات استان کرمان نوشته که قنات‌های ایران به دلیل ایجاد فروچاله‌ها در حال نابودی هستند. فروچاله‌ها در واقع حفره هایی هستند که در سطح زمین‌های آهکی یا سنگ های انحلال‌پذیر به وجود می‌آیند.

وی همچنین می‌گوید که با وجود تاکید قانون اساسی بر مسوولیت وزارت نیرو در حفظ منابع آب، اما  می‌بینیم عملا در این زمینه مسئولیت خاصی ندارد.  وی همچنین از دولت خواسته تا «در موضوع قنات‌ها، دخالت و سرمایه‌گذاری نکند.» زیرا به گفته این کارشناس قنات، پروژه جابجایی قنات‌ها آسیبی به قنات‌های ایران زده است که تاریخ هرگز ما را نخواهد بخشید.  در حالی که به گفته وزارت جهاد کشاورزی ۶۰ درصد قنات‌های موجوددر  ۳۵ کشور جهان متعلق به ایران است  این در حالی است که تقریبا ۱۴ درصد اراضی کشور از قنات‌ها آبیاری می‌شوند.