مردم “ناگورنو قره باغ”، قربانی رقابت دولتهای سرمایه داری
پنجشنبه ۶ مهر ۱۴۰۲
روز سه شنبه ۲۸ شهریور ارتش آذربایجان طی عملیات وسیعی منطقۀ “ناگورنو قره باغ” را که اکثریت ساکنانش “ارمنی” تبار هستند، پس از ده ماه محاصره به اشغال خود درآورد. به این ترتیب قرارداد آتش بسی که از سال ۲۰۲۰ با دخالت و نظارت سه هزار نفر از نیروهای نظامی روسیه میان دولت آذربایجان و حکومت محلی “ناگورنو قره باغ” برقرار شده بود را نقض کرد. این عملیات سریع و وسیع نظامی در سراسر طول این منطقه که در محاصرۀ حکومت آذربایجان بود، با شلیک موشک و آتش توپخانه و انواع سلاحهای سنگین آغاز گردید. بنا به آمار ارائه شده از سوی دولت ارمنستان ۲۰۰ نفر غیر نظامی کشته شدند و بیش از ۴۰۰ نفر نیز زخمی شده و خسارت زیادی نیز به خانه‌های مردم وارد آمده است. بهانۀ دولت آذربایجان برای انجام این عملیاتِ به توصیف آن‌ها “ضد تروریستی”، در پاسخ به اقدامات نظامی حکومت محلی “ناگورنو قره باغ” بوده که گویا بر اثر انفجار دو مین کاشته شده در صبح همان روز، شش نفر از افراد نظامی آذربایجان کشته شده بودند. وزارت دفاع آذربایجان با آغاز این عملیات نظامی اعلام کرده بود که: “تا زمانی کە جدایی طلبان ارمنی تسلیم و خلع سلاح نشوند عملیات را متوقف نخواهد کرد و حکومت ارمنی تبار قرە باغ باید انحلال خود را اعلام نماید”.
بنا به اعلام نیروهای باصطلاح “حافظ صلح” روسیه این عملیات نظامی در عرض ۲۴ ساعت با واگذاری بالاجبار سلاح جنگجویان ارمنی به ارتش آذربایجان به پایان رسید. به دنبال این عملیات طبق معمول هر جنگی دهها هزار نفر از جمعیت ۱۲۰ هزار نفری بی دفاع ارمن تبار ناگورنو قره باغ، سراسیمه و نگران از اذیت و آزار و پاکسازی قومی ارتش آذربایجان، خانه و کاشانۀ خود را رها کرده و مجبور به ترک منطقه و فرار به طرف ارمنستان شده اند. این درحالی است که دولت ارتجاعی ارمنستان توانایی استقبال از این آوارگان و تأمین امکانات زیستی آنان را ندارد و احتمال یک بحران انسانی وجود دارد. کما اینکه تجمع آوارگان در ترمینال “خانکندی” مرکز ناگورنو قره باغ برای فرار و کمبود سوخت وسائل نقلیه و بروز انفجار مشکوک یک انبار سوخت در روز دوشنبه سوم مهر ماه نیز قربانی زیاد را موجب شده است. به گفتۀ مقامات محلی بر اثر این انفجار نیز متأسفانه دست کم ۲۰ نفر دیگر کشته و حدود ٣۰۰ نفر هم زخمی شدند که وضعیت اکثر آنان وخیم گزارش شده است. نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان با تَبَری خود از این جنایات اعلام کرد که ارمنستان در این ماجرا نقشی نداشته و خواهان استقرار فوری یک هیئت سازمان ملل برای جلوگیری از یک نسل‌کشی جدید شده است. او روسیه را مسئول شکست ارمنستان دانست و حکومت آذربایجان را به “پاکسازی نژادی” متهم کرد. این امر بار دیگر آتش خشم و نفرت تودەهای مردم ارمنستان علیه پاشینیان را شعله‌ور ساخت. مردم معترض در مقابل پارلمان در “ایراوان” پایتخت این کشور به تجمع اعتراضی پرداختند؛ او را به بی لیاقتی و خیانت متهم کردند؛ با نیروهای پلیس درگیر شده و خواهان کنارەگیری او شدند.
انحلال حکومت محلی “ناگورنو قره باغ” و کشتار و آوارگی مردم آنجا، بخشی از رقابتهای دولتهای امپریالیستی و قدرتهای منطقه ای از جمله دولت ترکیه و رژیم جمهوری اسلامی است. منطقۀ اَرمن نشین “کوهستانی قره باغ” در سال ۱۹۲۱، توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق به عنوان یک منطقۀ خودمختار در داخل جمهوری آذربایجان شوروی به رسمیت شناخته شد. اما با فروپاشی بلوک شرق و استقلال آذربایجان، دولت شوینیست ترکیه با تشویق و حمایت دولت آذربایجان همواره خواهان انحلال حکومت محلی آن منطقه بوده است. از سویی روسیه که مدافع دولت ارمنستان بود و سه سال قبل با اعمال قدرت دولت آذربایجان را وادار به قبول آتش بس تحت نظارت خود با ارمنستان نموده بود، با درگیر شدن در جنگ جنایتکارانۀ امپریالیستی اوکراین و کاهش توان و قدر قدرتیش، زمینۀ حملۀ آذربایجان به ناگورنو قره باغ و انحلال حکومت محلی آنجا را برای الهام علی اُف فراهم آورد. دولت پاشینیان در ارمنستان نیز که متحد روسیه بود با چرخش بسوی غرب و آمریکا و انتقاد از روسیه بخاطر بی توجهی به اختلافات ارمنستان و آذربایجان، فرصت مناسب برای آذربایجان فراهم ساخت تا چنین حملەای را به سرانجام رساند. از سوی دیگر دولت ترکیه علاوه بر ماهیت شووینیستی و دشمنی تاریخیش با مردم ارمن، با چشمداشت منافع اقتصادی، الهام علی اُف را در انجام چنین حمله ای یاری رساند. البته در جنگ قبلی میان آذربایجان با ارمنستان در سال ۲۰۲۰ نیز، ترکیه مستقیمأ به حمایت از آذربایجان وارد جنگ شد. اردوغان روز دوشنبه سوم مهرماه در یک اقدام تحریک آمیز شووینیستی به بهانۀ افتتاح پروژۀ خط لولۀ گاز و یک تأسیسات نظامی تجهیز شده از جانب ترکیه در این منطقه، روانۀ نخجوان شد تا از این اقدام جنایتکارانۀ الهام علی اُف علیه مردم ارمن تبار “ناگورنو قره باغ” اعلام پشتیبانی و ابراز خوشحالی نماید. با اشغال این منطقه توسط آذربایجان کریدور استراتژیک “لاچین” یا “رنگزور” از کنترل ارمنستان خارج و در اختیار آذربایجان قرار خواهد گرفت و ارتباط مستقیم میان آذربایجان با منطقۀ خود مختار نخجوان و ترکیه برقرار می گردد. این امر در مقابل، ارتباط مرزی ارمنستان با ایران را نیز بطور کلی قطع خواهد کرد و به زیان جمهوری اسلامی تمام خواهد شد.
همزمان با سفر اردوغان به نخجوان روز دوشنبه سوم مهر ماه یک هیأت از مقامات آمریکایی از جمله شامل مدیر “آژانس توسعۀ بین‌المللی آمریکا” و معاون وزیر خارجه این کشور در امور اروپا و اوراسیا با هدف جذب پاشینیان و ابراز حمایت از دولت ارمنستان وارد “ایراوان” شد. تا تحت عنوان باصطلاح “نگرانی بشردوستانۀ آمریکا” برای مردم ارمنی تبار قره باغ، موضع جدید پاشینیان را در مخالفت و دوری از روسیه تقویت نمایند. به همین منظور اتحادیۀ اروپا نیز روز سه شنبه چهارم مهر ماه در بروکسل میزبان هیأتهای بلند پایەای از مقامات ارمنستان و آذربایجان با حضور نمایندگانی از دولتهای آلمان و فرانسه شد. در همین راستا قرار است روز ١٣مهر ماه ترتیب دیدار مشترکی میان الهام علی اُف و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در “گرانادای” اسپانیا داده شود. در این میان تنها عکس‌العمل روسیه، انعکاس بخشی از خبر درگیری ناگورنو قره باغ از جانب “تاس” خبرگزاری دولتی روسیه بوده است که نشانۀ کاهش قدرت و اولویت های دولت روسیه به دنبال جنگ اوکراین می باشد.
به این ترتیب این مردم ستمدیدۀ ارمنی در “ناگورنو قره باغ” که طی صد سال گذشته با مردم آذریایجان مشکلی نداشته‌اند و باهم در صلح و صفا زندگی کرده اند، اینک با بحران عمیق انسانی و آوارگی روبرو شده‌اند. این مردم ستمدیده، قربانی زد و بندها و مصالح و منافع قدرتهای سرمایه داری جهانی و دولتهای منطقه شده‌اند.
سخن روز: شبکه تلویزیون حزب کمونیست ایران و کومه له