شبح شورش‌های اجتماعی بر فراز جهان
سه شنبه ۲۳ فروردین ۱۴۰۱
همپای جنگ و کشتار در اوکراین و تشدید فضای جنگی و رقابت‌های امپریالیستی بر جهان، پسامدهای جهانیِ این جنگ در حال تعمیق و گسترش است. بر متن چنین شرایط هولناکی، موج تازه‌ای از شورش‌های کارگران و فرودستان سر برآورده و خیابان را ازنو به میدان پیکار علیه فقر و فلاکت و ناعدالتی حاکم بر این جوامع بدل کرده‌اند. برآمدهای اعتراضی در برخی کشورها، نشانه‌های اولیه‌ی مقاومت و مبارزه‌ی اجتماعی و سیاسی به نسبت این شرایط را نمایان می‌سازد. اعتراضات توده‌ای و خیزش‌های خیابانی در بسیاری از کشورهای جهان، از پرو، برزیل، یونان و فرانسه گرفته تا سودان و سریلانکا، دولت‌های سرمایه‌داری و استبدادی حاکم را به چالش کشیده‌اند و خواهان بهبود شرایط زندگی و تغییر وضعیت فلاکت‌بار حاکم هستند.
در آمریکای جنوبی، پیامدهای سیاسی و اجتماعیِ جنگ در اوکراین، در کشور پرو و برزیل بازتاب یافته است. تشدید بحرانی سیاسی و افزایش قیمت سوخت و کود شیمیایی در کشور پرو، منجر به اعتراضات خیابانیِ وسیع علیه دولت حاکم شد. ناآرامی‌ها از هفته گذشته در حالی آغاز شد که کشاورزان و رانندگان کامیون‌ها جاده‌های لیما، پایتخت پرو، را مسدود کردند و این نیز افزایش قیمت مواد غذایی را شدت بخشید. افزایش چشم‌گیر قیمت‌ها در پرو در ماه گذشته به بالاترین حد خود در ۲۶ سال گذشته رسید. در واکنش به این وضعیت، رئیس‌جمهور وضعیت فوق‌العاده و منع آمدوشد در لیما و شهر بندری کالائو را اعلام کرد تا اعتراضات سراسری را سرکوب کنند. اما متعاقباً مجبور به لغو آن شد. همچنین دولت تلاش کرد تا قیمت سوخت را با چشم‌پوشی از پرداخت مالیات کاهش دهد. به‌رغم این‌ها در پی فراخوان کنفدراسیون عمومی کارگران پرو و اتحادیه‌ی کارگران آموزش و پرورش، هزاران نفر به خیابان‌های لیما سرازیر شدند و خواستار افزایش حداقل دستمزد شدند. اعتراضات مسالمت‌آمیز و گسترده‌ی خیابانی، توسط نیروهای سرکوب‌گرِ دولتی به خشونت کشیده شد که تاکنون کشته‌شدن تعدادی از تظاهرکنندگان را در پی داشته است. کشور پرو صادرکننده‌ی اصلی مواد مُغَذی خاک است و از آنجا که سالانه بیش از یک میلیون تن کود شیمیایی وارد می‌کند، به دلیل افزایش قیمت کود ناشی از جنگ در اوکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه، این کشور با بحران جدی مواجه شده است.
در برزیل نیز، بولسونارو، رئیس‌جمهور راست افراطی این کشور تلاش کرد از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین و به بهانه‌ی تصمیم روسیه برای تعلیق صادرات کودهایی که به‌شدت مورد نیاز بخش کشاورزی برزیل است، برای تسریع در تصویب قوانین بحث‌برانگیز استخراج معادن تجاری در زمین‌های بومی استفاده نماید. در اعتراض به این سیاست‌ها، هفته‌ی گذشته هزاران نفر از فعالان بومی در پایتخت برزیل گرد هم آمدند تا یک کمپین اعتراضیِ ۱۰ روزه برای جلوگیری از تصویب قانون معدنکاری برپا کنند. دبیر اجرایی رصدخانه‌ی آب و هوای برزیل در این رابطه گفت: «کاری که بولسونارو انجام می‌دهد این است که می‌خواهد با بهره‌برداری از شرایط [جنگ در اوکراین] برای ایجاد یک استدلال غلط و تسریع در رأی‌گیری در این لایحه، زمین‌ها را از دست جوامع بومی خارج و آنها را خصوصی کند.» یکی از رهبران این کمپین اعتراضی، در حالی که همراه نمایندگان مردم بومی برزیل وارد پایتخت این کشور می‌شدند، گفت: «ما عقب‌نشینی نخواهیم کرد.»
در پی حمله‌ی روسیه به اوکراین، افزایش بهای حامل‌های سوخت در اروپا تا ۶۰ درصد افزایش یافته است. به تبع آن در یونان نزدیک به ۱۰ هزار نفر از کارگران و مردم معترض در اعتراض به دست‌مزدهای پایین و گرانی کالاها و خدمات اساسی به‌ویژه مواد غذایی و سوخت، دست به اعتصاب عمومی یک‌روزه زدند. این اعتراضات در آتن، پایتخت این کشور و بیش از ۷۰ شهر دیگر برپا شد. همچنین، در گرماگرم انتخابات ریاست‌جمهوری در فرانسه، شهر پاریس شاهد دور تازه‌ای از اعتراضات جنبش «جلیقه زردها» علیه دولت ماکرون بود. این تظاهرات که با شعار «راهپیمایی برای آینده» با هدف نگرانی از بحران اقلیمی و تغییر در سیاست‌های زیست‌محیطی برگزار شد، به‌سرعت به اعتراض علیه دولت ماکرون و وضعیت وخیم اقتصادی تبدیل شد. نگرانی‌هایی که مردم معترض فرانسه را به خیابان کشاند، اساساً اعتراض به پیامدهای دهشتناک همه‌گیری کرونا بر امکانات و خدمات بهداشتی، افزایش افسارگسیخته‌ی بهای مواد خوراکی و منابع انرژی، افزایش تصاعدی هزینه‌های بالای زندگی و بهای بیمه بوده است.
کشور سودان واقع در آفریقا نیز در سال‌های اخیر صحنه‌ی اعتراضات و تنش‌های سیاسی و اجتماعی گسترده بوده است. پس از اینکه ارتش این کشور در ماه اکتبر ۲۰۲۱ طی کودتایی دولت غیرنظامی را برکنار کرد و قدرت سیاسی را به تصرف خود درآورد، سودان همچنان شاهد اعتراضات و مقاومت هزاران نفری علیه حکومت نظامی به‌رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان است. تظاهرکنندگان در خیابان شعارهایی همچون «اقتدار برای مردم» و «حکومت مدنی می‌خواهیم» سر داده و خواستار تشکیل دولت غیرنظامی شدند. بنا به آخرین گزارش کمیته پزشکان سودان، تعداد کشته‌شدگان در چند ماه گذشته به بیش از ۹۰ نفر رسیده است. در جدال میان مردم معترض و ارتش این کشور، از سویی دولت نظامی از دولت روسیه حمایت می‌کند و در مقابل، مردم معترض در خیابان‌ها از مردم اوکراین. و نیز پسامدهای جنگ در اوکراین، بحران سیاسی و تنش‌های موجود در این کشور را تشدید کرده است. روسیه و اوکراین بیش از ۸۵ درصد واردات گندم سودان را تأمین می‌کنند. این جنگ قیمت مواد غذایی و سوخت در این کشور را نیز افزایش داده و بر وخامت اوضاع دمیده است. خبرگزاری فرانسه گزارش داده که در ماه گذشته قیمت نان در نقاطی از سودان تا ۴۰ درصد افزایش یافته و همپای افزایش سرسام‌آور قیمت سوخت، هزینه‌ی رفت‌وآمد در این کشور نیز افزایش ۵۰ درصدی داشته است.
سریلانکا واقع در جنوب آسیا هم در یکی از مهلک‌ترین بحران‌های اقتصادی و سیاسیِ تاریخ خود گرفتار آمده است. در واکنش به این وضعیت، در بسیاری از شهرهای سریلانکا تظاهرات گسترده‌‌ای علیه شرایط اسفناک اقتصادی و مالی این کشور برپا شد. کمبود بی‌سابقه‌ی مواد غذایی و سوخت و دارو همراه با تورم بی‌سابقه و قطعی مکرر برق، سریلانکا را در تیره‌ترین رکود اقتصادی خود از زمان استقلال از بریتانیا در سال ۱۹۴۸ قرار داده است. رئیس جمهور این کشور پس از آغاز اعتراضات وسیع و طرح استعفای وی از سوی تظاهرکنندگان، وضعیت اضطراری اعلام کرد. این دستور روز سه‌شنبه‌ی گذشته با تشدید ناآرامی‌های سیاسی و از دست‌رفتن کنترل بیشتر حزب حاکم بر قدرت، لغو گردید. تشدید بحران خدمات پزشکی بر وخامت اوضاع اقتصادی سریلانکا افزوده است. روز سه‌شنبه‌ی گذشته، اتحادیه‌ی افسران پزشکی دولتی (GMOA)، در حالی‌که پزشکان و بیمارستان‌ها کمبود گسترده‌ی دارو را گزارش کردند، «وضعیت اضطراری بهداشت ملی» را اعلام کرد. بیش از ۸۵ درصد محصولات داروییِ این کشور وارداتی است و هزینه آن با دلار آمریکا پرداخت می‌شود. با کاهش فزاینده‌ی ارزش پول ملی این کشور و کمبود ارز خارجی، تأمین دارو را با بحران مواجه ساخته است. شیوع ویروس کرونا در سال‌های اخیر و افزایش سرسام‌آور قیمت مواد غذایی و سوخت در پی جنگ در اوکراین، دامنه‌ی بحران اقتصادی و اجتماعی در سریلانکا را نیز تعمیق و گسترش داده است.
آری! در بحبوحه‌ی جنگ‌های امپریالیستی و مسابقه‌ی تسلیحاتیِ دولت‌های سرمایه‌داری، اعتراض و مقاومت توده‌ای علیه نابرابری و گرانی و نابسامانی‌های اقتصادی و اجتماعی سر برآورده و مسیر مبارزه علیه وضع موجود و بربریت سرمایه‌داری را در پیش گرفته است. مسلماً سرنوشت اکثریت مزدبیگیران و تهیدستان جهان، از رهگذر تحمیل جنگ و گرانی و محرومیت رقم نخواهد خورد. به موازات تعمیق پسامدهای جهانیِ جنگ و رقابت‌های امپریالیستی، شورش و خیزش‌های توده‌ای نیز در ژرفای جامعه به حرکت در می‌آیند و شعله‌ور خواهند شد و به‌طور یقین دامنه‌ی آن گسترش خواهد یافت. کارگران و زحمتکشان ایران نیز راهی جز ادامه و گسترش و سراسری کردن اعتصابات و اعتراضات خود و همراهی با این موج جهانی و مقاومت و مبارزه‌ی توده‌ای در ساحت خیابان و محیط کار و زیست‌شان در پیش ندارند.
سخن روز شبکه تلویزیون حزب کمونیست ایران و کومه‌له