شنبه ۲۹ آبان ۱۴۰۰

نصرت تیمورزاده

کنفرانس اقلیمی سازمان ملل در گلاسکو که از سی و یکم اکتبر آغاز شده بود با تمدید یک روزه، در روز شنبه سیزدهم نوامبر پایان یافت. چهار هزار نفر از دویست کشور جهان نزدیک به دو هفته در گلاسکو با هم به تبادل نظر پرداختند، تا برای آنچه که به باور عمومی بدل به  دغدغه میلیاردها انسان شده و لطمات  جبران ناپذیری را به وجود آورده راه حلی پیدا کنند. 

در میان هیأت های نمایندگی، هیات لابی های انرژی فسیلی – نفت و گاز و ذغال سنگ با تعداد پانصد و شش نفر رکوردار بودند. حتی هیآت برزیلی از جانب منطقه ای که به شش های تنفسی جهان یعنی آمازون شهرت پیدا کرده اند، شامل چهار صد و هفتاد و نه نفر بودند. چه در روزهای قبل در جریان نشست “جی بیست” و چه در طول اجلاس همه رهبران سیاسی حاضر نیاز به تمهیدات ضروری برای “نجات ساکنین زمین”را در فراخوان ها و سخنرانی های خویش گوشزد کردند. بوریس جانسون برادر خوانده ترامپ که هیچ فرصتی را جهت به سخره گرفتن انهدام زیست بوم انسانها را از دست نمی داد، در سخنرانی افتتاحیه خود بیان داشت که “اگر جهان در گلاسکو نتواند اقدامات ضروری را انجام دهد، نسل آینده قضاوت مرگباری در مورد ما خواهد کرد، کاپ 26 در گلاسکو باید لحظه مهمی باشد که ما آغاز به بی اثر سازی بمب می کنیم”. نخست وزیر ایتالیا خواهان آن شد که بودجه در نظر گرفته شده در کنفرانس قبلی  به بهترین شکل جهت مبارزه با تغییرات اقلیمی اختصاص یابد. او صحبت از”ایجاد یک نظم نوین جهانی” نمود. صدراعظم آلمان با اشاره به اجلاس “جی بیست” مدعی شد که آن اجلاس تصمیم مهمی مبنی پایان سرمایه گزاری جهانی در تولید ذغال سنگ گرفت. او گفت: «این مهم است که کشورهای فقیر مورد پشتیبانی مالی قرار گیرند». وی در ادامه بیان داشت که: «ما مجبوریم اقرار کنیم که مبلغ صد میلیارد دلاری را که در کنفرانس اقلیمی پاریس برای کمک به کشورهای فقیر مصوب کردیم، در سال 2023 عملی خواهد شد». جوبایدن رئیس جمهور آمریکا خواستار”اقدامات مؤثر” شد ولی اشاره ای به این اقدامات نکرد و با گفتن اینکه “امیدوار است خداوند سیاره را نجات دهد” به سخنان خود پایان داد. دبیر کل سازمان ملل در سخنرانی افتتاحیه خود بیان داشت که: «دانشمندان حوزه اقلیمی در مورد داده های محیط زیست شفاف صحبت کرده اند و اکنون نوبت سران دولتهاست  که در عملکرد خود شفاف باشند».  مسئول دایره کنوانسیون اقلیمی سازمان ملل در متن منتشر شده در آغاز کنفرانس نوشت گازهای گلخانه ای “یک سرمایه گذاری برای نابودی ساکنین زمین است”. او در ادامه متذکر شد که: «یا ما اقدام سریع جهت کاهش گازهای گلخانه ای برای رسیدن به کاهش حداکثر دما به یک ونیم در صد میکنیم و یا قبول میکنیم که بشریت بسوی یک آینده تاریک در این کره حرکت میکند». سازمان هواشناسان جهانی در آغاز کنفرانس اعلام کردند که هفت سال گذشته گرم ترین سالها از زمان سنجش هوا بوده اند و حجم گازهای گلخانه ای تولیدی موجود در اتمسفر هر لحظه رکورد جدیدی را ثبت کرده و مقدار آن دستکم در هشت صد هزار سال گذشته بیش از همه سالها بوده است. آنها اعلام کردند که سطح آب دریاها مداوما افزایش یافته و از سال 2013 این افزایش شدت گرفته است. اگر بین سال های 1993 تا 2002 افزایش سطح آب دریا ها معادل دو و یک دهم میلیمتر در سال بوده است، در سال 2013 به چهار و چهار دهم میلیمتر رسیده است. مضافا اینکه اسیدی شدن و گرم شدن آب اقیانوسها افزایش یافته و محیط زندگی ماهیان را به خطر انداخته و از این رهگذر بخشی از منبع تغذیه انسان ها را با خطر روبرو ساخته است. 

سازمان جهانی هواشناسی اعلام کرد که دمای هوا در کانادا امسال به پنجاه درجه رسیده و بسیاری از نواحی دریای مدیترانه امسال رکورددار گرما بوده  و در اکثر موار این حد از گرما موجب  آتش سوزی های مهیب گردیده اند. همزمان بخش های دیگری از جهان از جمله مناطقی در ژاپن، چین، آفریقای جنوبی، ایتالیا با بارندگی شدید تا حد سونامی روبرو بوده که جان صدها نفر را گرفته و میلیاردها دلار آسیب اقتصادی رسانده است.  

می دانیم که در سال 1992 کنوانسیون اقلیمی سازمان ملل در شهر “ریو دوژانیرو” به تصویب رسید. آن زمان نود و هفت کشور عضو سازمان ملل توافق کردند که از انهدام محیط زیست ممانعت به عمل بیاورند. از سال 1995 هر ساله این کنفرانس تشکیل می شود. در سال 1997 کنفرانس مقرر کرد که کشورهای صنعتی تولید گازهای سمی خود را کاهش دهند. از آنجائیکه آمریکا حاضر به امضاء توافقنامه نشد، کشورهای دیگری نظیر استرالیا، ژاپن، و کانادا نیز دلیلی برای اجرای توافقنامه ندیدند. در سال 2009 آخرین میخ بر تابوت توافقنامه توسط “اوباما” زده شده و عملا چهارده سال کوشش جهت دست یافتن به یک توافقنامه با شکست روبرو گشت.شش سال بعد در سال 2015 مجددا در توافقنامه اقلیمی پاریس برای اولین بار هدف حداکثر افزایش دما معادل یک و نیم درجه سانتیگراد تصویب شد. شرکت کنندگان همزمان که به نشانه ی پیروزی بر شانه های هم می زدند، در بوق و کرناهایشان از یک توافق تاریخی و یک نقطه هدف نام بردند. و اکنون شش سال بعد از همه آن هیاهوها یکبار دیگر جهان در همانجائی قرار گرفته است که شش سال پیش قرار داشت. 

در روزهای اول کنفرانس سران دولت های سرمایه داری به اندازه کافی لاف گزاف سرهم کردند، از توقف نابود ساختن جنگل ها تا سال 2030 سخن گفتند. البته در سال 2014 در کنفرانس اقلیمی نیویورک همین را اعلام کرده بودند و اکنون بعد از گذشت هفت سال آن توافقنامه ثمره ای نداشت جز اینکه در این فاصله انهدام جنگل ها شتاب بیشتری گرفت. چهل و پنج کشور اعلام کردند که مصمم هستند تا  تولیدات بخش کشاورزی خود را منطبق با نیازهای حفظ محیط زیست سازمان دهند. نمایندگان بیش از چهار صد و پنجاه مؤسسه مالی اعلام کردند که یک صد و سی میلیارد از سرمایه مالی خود را در بخش های خنثی به کار خواهند گرفت. اینان نزدیک به چهل درصد دارائی های مالی را سرپرستی می کنند و البته می دانیم که چند سال است که “شستشوی سبز و یا گرین واشینگ” به بخش مهمی از ورود اینان به معادلات بسیار سود آور بازار مالی جهان است. و اینجا هم البته معلوم نشد که آنها بطور مشخص چه برنامه ای دارند. اینجا هم قرار است که حفظ محیط زیست به دستان نامرئی بازار سپرده شود. 

روز شنبه سیزدهم نوامبرگفتند که کشورهای جهان سرانجام بر سر پیمانی برای کاهش  خطرات تغییر اقلیم در اجلاس به توافق رسیده اند. ولی توافقنامه پایانی کنفرانس آنچنان ناچیز بود که عدم نارضایتی حتی در سخنان برخی از نمایندگان کشور متروپل سرمایه داری انعکاس یافت. همه چیز گفته شد برای اینکه هیچ چیزی عملی نشود. گفتند که توافق گلاسکو اولین معاهده اقلیمی است که صریحا قصد کاهش مصرف ذغال، بدترین عامل گازهای گلخانه ای را دارد. با این وجود خود را متعهد به امضای توافقنامه ترک مصرف ذغال سنگی که در پیش نویس اولیه نوشته شده بود نکردند چرا که مخالفت هائی به رهبری هند در جریان بود.  

آنان اذعان داشتند که این تعهدات برای محدود کردن میزان افزایش دمای زمین به دوران ماقبل صنعتی به یک و نیم درجه سانتیگراد کافی نیست. مسئول بخش آب و هوای سازمان ملل متحد هشدار داد که: «افزایش دو تا چهار درجه ای دمای هوای زمین که هم اکنون بسیار محتمل است، بقای میلیونها انسان و گونه را در سراسر جهان تهدید می کند» . آنان ادعا کرند که مفاد مندرج در توافقنامه شامل کمک مالی بیشتری به کشورهای در حال توسعه است تا جهت انطباق با آثار تغییرات اقلیمی به مصرف برسد. البته اینجا هم  از مکانیسم های اجرا و کنترل مفاد توافقنامه سخنی به میان نیامد. بی جهت نیست که وزیر محیط زیست جزیره “مالدیو” گفت: «محدودیت تعیین شده در این توافق برای کاهش یک و نیم تا دو درجه سانتیگراد مانند حکم اعدامی برای کشور اوست. چرا که کشورش جزیره ای بیش نیست».  

“گرتا تونبرگ” فعال سوئدی تغییرات آب و هوایی که سال گذشته در اجلاس سازمان ملل سران دولت ها را به زیر ضرب گرفته بود، در حساب توییتر خود نوشت: «دو هفته مذاکره چیزی بیش از حرافی نبود. کار اصلی در خارج از این سالن ها قرار دارد». “لوئیزا نوی باوئر” فعال شناخته شده جنبش “جمعه ها برای آینده” در آلمان، پس از آنکه اجلاس به پایان رسید و توافقنامه منتشر شده توسط دویست کشور شرکت کننده منتشر شد، در تویتی ذکر کرد: «اطلاعیه پایانی کذب محض بود . این خیانتی به همه کسانی بود که در مقابل شرایط غیرقابل تحمل انهدام محیط زیست قرار گرفته اند. این یک دروغ بزرگ بود به همه جوانان سراسر جهان که امید داشتند دولت ها به آینده آنان توجه کند».

بی جهت نبود که در ششم نوامبر صدها هزار نفر در سرتا سر جهان دست به راه پیمائی زدند . آنان خواهان پایان دادن به ” انهدام محیط زیست و اجرای عدالت اجتماعی” بودند. تنها در خود شهر گلاسکو بیش از صد هزار نفر دست به راه پیمائی زدند. یکی از سخنگویان جنبش “جمعه ها برای آینده ” در جریان راه پیمائی در سخنرانی خود اعلام کرد: «آنچه ما در طول یک هفته گذشت دیدیم این است که هیچگونه تصمیم جدی در مورد عدالت اقلیمی گرفته نخواهد شد»  او گفت :«تازمانیکه مسئولین اصلی انهدام محیط زیست در مورد نجات محیط زیست تصمیم گیری می کنند، هیچگونه تغییری بوجود نخواهد آمد».او در ادامه سخنانش بیان داشت: «بسیاری از کشورهای پیرامونی و به اصطلاح جنوب سالهاست که بازندگان اصلی تغییرات اقلیمی هستند، علیرغم اینکه به نسبت کشورهای صنعتی نقش بسیار اندکی در تغییرات اقلیمی دارند. در واقع اکنون یک سؤال پایه ای وجود دارد، سؤالی که از گلوبالیسم آغاز شده و به سرمایه داری ختم شده است. ما باید جامعه ای بوجود آوریم که کار کرد دیگری داشته باشد». 

همه داده های دانشمندان حوزه اقلیمی  نشان می دهند که ناشی از خشکسالی، سرازیر شدن سیلاب ها، بالا رفتن سطح آب دریاها و گرم شدن دمای زمین کشورهای فقیر به سختی آسیب دیده اند. بطوریکه در دهه های آینده ناشی از تغییرات اقلیمی کشورهای فقیر با کاهش قدرت اقتصادی روبرو خواهند شد. ارزیابی می شود که دستکم در شصد و پنج کشور از این کشورها تولید ناخالص ملی تا سال 2050 معادل نوزده و شش دهم در صد خواهد بود و این کاهش تا سال 2100 بیش از هفتاد درصد ارزیابی می شود.حتی در صورت حفظ افزایش دما در یک و نیم درجه سانتیگراد، این کشورها با کاهش چهل در صد تولید ناخالص ملی مواجه خواهند بود. 

در لیست ده کشور بیشترین آلاینده جهان بر اساس مجموع تولید گاز کربنیک، جمهوری اسلامی در مقام هفتم قرار گرفته است. بی جهت نیست که مناطق وسیعی در ایران همچون سیستان و بلوچستان در معرض شدیدترین نابودی زیست محیطی، انسانی اند. طی سال های اخیر اغلب در رسانه های داخلی از پدیده فرو نشست زمین با عناوینی مانند “زلزله خاموش” یا “بمب ساعتی آرام وبی صدا ” نام برده می شود. 

امروزه آثار فرونشست زمین در بسیاری از زمین‌های کشاورزی، دشت‌ها، نقاط مختلف شهر و خانه‌های مسکونی یا پل‌ها و بناهای تاریخی مشهود است. پل‌ها و زمین‌هایی که به یک‌باره ترک و شکاف‌های طولانی برداشته‌اند یا بناها و ساختمان‌هایی که تاب برداشته و کج شده اند و هر لحظه احتمال ریزش هر یک از آنها وجود دارد. به گفته رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی پدیده فرو نشست زمین به مرحله هشدار رسیده و اکنون یک سوم دشت های کشور تحت تأثیر فرو نشست زمین قرار دارند. رئیس کمیته تخصص ارزیابی سیلاب در گفتگو با خبرگزاری “ایلنا” عنوان کرد که یکی از پیامدهای فرو نشست زمین جابجائی اجباری سی و هفت میلیون نفر خواهد بود و این گفته  هیج معنائی جز این ندارد که نه تنها بحران اقتصادی بلکه بحران های زیست محیطی نیز عامل دیگر گسترش حاشیه نشینی در ایران خواهند بود. و طنز تاریخ اینکه به یمن وجود یک رژیم سرمایه داری اسلامی این فعالین محیط زیست هستند که یا کشته می شوند و یا به حبس های طولانی محکوم می گردند. 

واقعیت این است  که همه روزه اخبار هولناک به اصطلاح بلایای طبیعی از چهار گوشه جهان  شنیده میشود. کوه های یخ در قطب جنوب سریع تر از آنچه که انتظار می رفت، شروع به آب شدن کرده اند. آتش سوزی های وسیع در آمریکا، روسیه، استرالیا، اروپا، خشکسالی های پیاپی در قاره افریقا تنها برخی از این اخبار هستند. قربانیان این جنگ با طبیعت البته بیش از همه آن مردمانی هستند که در جهان پیرامونی زندگی کرده و با گرسنگی و قحطی  و نتایج دهشتبار آن مواجه اند. و البته این تنها میلیونها تن از مردم جهان نیستند که قربانی انهدام محیط زیست می گردند. نابودی انواع جانوران از تأثیرات دیگر این انهدام محیط زیست است. زمانیکه لاشه های نهنگ های دریائی در کنار ساحل یافت شده که در داخل شکم آنان صدها کیلو پلاستیک جای گرفته، زمانیکه تولید انبوه محصولات کشاورزی به یمن دستکاریهای ژنتیکی و استفاده از انواع واقسام مواد شیمیائی به ثروت صاحبان کمپانیهای تولیدات کشاورزی میافزاید، زمانیکه تا کیلومترها در عمق جنگل زمین ها را شخم می زنن، زمانیکه  محیط زندگی حشراتی نظیر زنبور که عامل اصلی گرد افشانی هستند، هر لحظه محدودتر می شود، در آنصورت میتوان به راحتی فهمید که انهدام محیط زیست خطری بس عظیم جهت ادامه حیات کره زمین و ساکنان آن می باشد. 

این خطر را اما، آن نظم اقتصادی بوجود آورده است که تنها و تنها در بستر به بردگی کشاندن انسان و جنگ با طبیعت قادر به ادامه حیات است. بنابراین آن چیزی که باید در دستور کار قرار گیرد نه “تغییر سیاست اقلیمی” از جانب نابودکنندگان محیط زیست بلکه به زیرکشیدن “سیستمی” است که زیست محیط انسان را با خطر نابودی روبرو ساخته است . 

هفدهم نوامبر 2021 

بیست وششم آبان 1400