دوشنبه ۱۵ بهمن ۱۴۰۳

در آستانه روز جهانی تالاب ها یکشنبه ١٤ بهمن ماه (۲ فوریه)، جمعی از فعالان محیط‌ زیست اصفهان برای اعتراض به خشک شدن تالاب گاوخونی دست به تجمع دراین تالاب واقع در در ۱٤۰کیلومتری جنوب شرقی اصفهان زدند. براساس گزارش رسانه ای شده، این تالاب زمانی یکی از مهم‌ترین ذخایر آبی ایران بود و در تنظیم اقلیم منطقه، حفظ تنوع زیستی، کنترل گردوغبار و جذب و ذخیره آب نقشی کلیدی ایفا می‌کرد. علاوه بر این، گاوخونی زیستگاه پرندگان مهاجر و گونه‌های بومی بسیاری بود که برای تغذیه، استراحت و تخم‌گذاری به این تالاب وابسته بودند.

اما در سال‌های اخیر، با خشک‌شدن زاینده‌رود، گاوخونی نیز از آب تهی شده و به بزرگ‌ترین کانون گردوغبار سمی در مرکز ایران تبدیل شده است. بادهای شدید که ذرات ریز نمک و فلزات سنگین موجود در خاک بستر تالاب را بلند کرده و به مناطق مسکونی اطراف می‌رسانند، تهدیدی جدی برای سلامت مردم منطقه محسوب می‌شود. بنابهمین گزارش،کشاورز کهنسالی از روستای قورتان، یکی از کسانی است که از نزدیک شاهد مرگ تدریجی گاوخونی بوده است. او با حسرت به زمین ترک‌خورده اشاره می‌کند و می‌گوید:«پدرم همیشه می‌گفت زاینده‌رود مثل شاهرگ این زمین‌هاست. اما حالا ببین! هیچ چیز نمانده. تالاب گاوخونی که دیگر نفس نمی‌کشد، ما هم نفس‌مان به شماره افتاده است.

او توضیح می‌دهد که در گذشته، گاوخونی میزبان هزاران پرنده مهاجر بود و برخی گونه‌ها حتی در منطقه تخم‌گذاری می‌کردند. اما حالا، نه‌تنها دیگر پرنده‌ای باقی نمانده، بلکه گردوغبار سمی زندگی مردم را مختل کرده است. وقتی باد می‌آید، خاک تالاب مثل دود همه جا را می‌پوشاند. نفس‌کشیدن سخت می‌شود، خانه‌ها پر از گردوغبار می‌شوند. بعضی از خانواده‌ها کوچ کرده‌اند. ما که عمری اینجا بوده‌ایم، کجا برویم؟. ما فقط می‌خواهیم زاینده‌رود دوباره زنده شود. اگر رودخانه برگردد، تالاب هم برمی‌گردد، زندگی هم برمی‌گردد. اما چه کسی به حرف ما گوش می‌دهد؟»

کارشناسان معتقدند تنها راه واقعی احیای گاوخونی، توقف برداشت‌های غیرمجاز و اصلاح مدیریت آب در بالادست زاینده‌رود است. اگر ۸۰۰ میلیون مترمکعب بارگذاری غیرقانونی در بالادست لغو شود، زاینده‌رود و گاوخونی احیا خواهند شد. اما فقدان اراده سیاسی، نبود هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی و فشار گروه‌های ذی‌نفع همچنان موانع بزرگی در مسیر احیای این تالاب ارزشمند هستند.
روز جهانی تالاب‌ها تنها یک یادآوری است که در سایه مدیریت ناکارآمد، گاوخونی به تاریخ پیوسته است. آیا مسئولان برای نجات آن اقدامی خواهند کرد؟