بورژوازی ناسیونالیست و سکولار در جدال قدرت با فاشیسم اسلامی اردوغان
شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۲
بعد از انتخابات ۱۴ می ۲۰۲۳ در ترکیه که طی آن سه ائتلاف اصلی “جمهور”، “ملت” و “کار و آزادی” بر سر تصاحب ۶۰۰ کرسی پارلمان وارد رقابت شدند و دوئل انتخاباتی بدون برنده بین رجب طیب اردوغان و قلیچ داراوغلو بر سر پست ریاست جمهوری، انتخابات وارد دور دوم شده است. بر خلاف پیش بینی اکثریت بنگاه های نظر سنجی، در دور اول این انتخابات، ائتلاف “جمهور” و اردوغان از ائتلاف “ملت” و قلیچ داراوغلو پیشی گرفت. ائتلاف جمهور متشکل از حزب عدالت و توسعه و احزاب ملی‌گرا و مذهبی راست افراطی، اکثریت پارلمانی را به دست آورد. همچنین بر اساس آمار‌های منتشر شده از سوی خبرگزاری‌های دولتی ترکیه، در دور اول انتخابات ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان نامزد ائتلاف جمهور ۴۹.۵ درصد آرا و کمال قلیچ داراغلو نامزد ائتلاف ملت، ۴۴.۹ درصد آرا را کسب کردند. ائتلاف شش گانه “ملت” که نتوانست به دو دهه سلطه حزب عدالت و توسعه و خود کامگی اردوغان در ساختار سیاسی ترکیه پایان دهد، برای دور دوم انتخابات که قرار است در روز ۲۸ ماه می برگزار شود خود را آماده می کند.
از آنجا که فلسفه ائتلاف “ملت” که در اوایل سال ۲۰۲۲ شکل گرفت، پایان دادن به قدرت حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان و برنامه ریزی برای کسب اکثریت مطلق کرسی‌های پارلمانی برای تغییر قانون اساسی و پایان دادن به نظام ریاستی از طریق همه پرسی بود، نتایج انتخابات پارلمانی ۱۴ ماه می شکستی برای نیرو های اپوزیسیون به رهبری قلیچ داراغلو بحساب می آید.
در تحولی دیگر سینان اوغان سیاستمدار راست افراطی که در دور اول انتخابات ریاست جمهوری با کسب ۵ درصد آراء از دایره رقابت حذف شد، اکنون به کمپ حامیان اردوغان پیوسته است. اوغان با اعلام چند پیش شرط از جمله شدت عمل در برابر گروه هایی مانند پ ک ک و جریان فتح الله گولن، اخراج پناهندگان خارجی در یک جدول زمانی مشخص، مشارکت ندادن احزاب کردی در دولت آینده، پایبندی به اصول پان ترکیسم در قانون اساسی ترکیه، با اردوغان به توافق رسیدند.
اگر چه هیچ تمایز ماهوی بین برنامه های سیاسی کمال قلیچ داراغلو نامزد ائتلاف ملت و اردوغان وجود ندارد و هر دو ائتلاف، جناح های مختلف بورژوازی ترکیه با سیاست های عمیقا ارتجاعی را نمایندگی می کنند، با این وصف تصور یک سناریوی سیاسی که در آن قلیچ داراوغلو بر متن شکست در دور اول انتخابات و شکل گیری ائتلاف جدید به پیروزی در دور دوم انتخابات در ۲۸ ماه می برسد، کمتر محتمل است.
در پی این تحولات اکنون قلیچ داراوغلو نامزد نیروهای اپوزیسیون به شیوه ای افراطی به بازی کردن در میدان تبلیغات اردوغان روی آورده است. حالا قلیچ داراوغلو همان شعارهایی را تکرار می کند که حداقل در ده سال اخیر خصلت نمای فاشیسم اردوغان بوده اند. قلیچ داراوغلو فقط چهار روز بعد از دور اول انتخابات در کمپین تبلیغاتی خود اعلام کرد که: « به محض اینکه من به قدرت برسم همه پناهندگان را اخراج می‌کنم». قلیچ داراوغلو که تا قبل از انتخابات از نزدیکی و همکاری با حزب دمکراتیک خلق ها و حزب سبز برای جلب آراء مردم کردستان ترکیه سخن می گفت، اکنون مصرانه اعلام می کند که با “تروریست”ها همکار و همنشین نبوده و در آینده هم نخواهد بود. این در حالی است که اگر در ایران دفاع از تمامیت ارضی از جانب ناسیونالیسم عظمت طلب ایرانی اسم رمز سرکوب مردم کردستان بوده، در ترکیه هم مبارزه علیه تروریسم به اسم رمز سرکوب کردها تبدیل شده است. قلیچ داراوغلو برای جلب آراء طرفداران سینان اوغان، می خواهد نشان دهد که از ناسیونالیسم افراطی اردوغان کم نیاورده است.
اما چرا نیروهای اپوزیسیون در برابر رقیب فاشیست و فاسدی مانند اردوغان چنین در موقعیت دفاعی گرفتار آمده اند؟ چرا و چگونه اردوغان به رغم وجود یک بحران شدید اقتصادی با تورم افسار گسیخته، سقوط ارزش لیر، افزایش فقر و بیکاری، افزایش نابرابری ها و تعمیق شکاف طبقاتی، شکست در سیاست خارجی، ائتلاف با جریان های راست افراطی، گسترش فساد در ساختار حکومتی، فساد و ناکارآمدی در برخورد به بحران زلزله و کارنامه ای پر از شکست در ده ساله اخیر توانسته است حمایت نیمی از رأی دهندگان را جلب کند؟
واقعیت این است که اردوغان با توجه به فساد نهادینه شده در ساختار حکومتی توانسته بخشی از منابع مالی دولت و همچنین حزب عدالت و توسعه را از طریق شبکه ای از مساجد و نهادهای مذهبی برای تأمین مایحتاج اولیه بخش نسبتا وسیعی از رأی دهندگان خود هزینه کند و رأی دهندگان طرفدار خود را تا حدودی در برابر تأثیرات بحران عمیق اقتصادی محافظت نماید. از سوی دیگر اردوغان کنترل رسانه های دولتی را در دست دارد و با کمک تبلیغات دروغین آنها قادر شده تصویر یک شخصیت مقتدر که نگرانی طبقه متوسط و محافظه کار ترکیه از گسترش نفوذ فرهنگی غرب را درک می کند، به اذهان عمومی القاء کند. اردوغان با آمیخته ای از سیاست های پوپولیستی و تلفیق ترس و نگرانی های موجود با نوستالژی عظمت از دست رفته امپراتوری عثمانی توانسته برتری خود را بر رقیبی که هیچ چیز برای گفتن ندارد حفظ کند. مشارکت بالای رأی دهندگان بیانگر آن است که تبلیغات کمپ اردوغان توانسته احساسات عقب مانده اسلامی مردسالار و زن ستیز و ناسیونالیست راست افراطی را برانگیزد.
شکست نیروهای اپوزیسیون به رهبری قلیچ داراوغلو در انتخابات پارلمانی برای آن دسته از رأی دهندگان که فکر می کردند با تکیه بر مکانیسم های دمکراسی بورژوایی و از طریق صندوق آراء و بهره گیری از جدال و کشمکش دو جناح بورژوایی می توانند حکومت فاشیستی اردوغان را به عقب برانند، با موجی از سرخوردگی همراه خواهد شد. اما همین تجربه می تواند این درس را برای طبقه کارگر ترکیه و توده های زحمتکش و محروم این جامعه در بر داشته باشد که با دمکراسی بورژوایی و قرار گرفتن در پشت سر یک جناح از بورژوازی لائیک و سکولار، نمی توان جریان فاشیسم مذهبی را از چنگ انداختن به سرنوشت جامعه به عقب راند. این تجربه برای طبقه کارگر و فعالین جنبش های اجتماعی در ایران نیز این درس را در بر دارد که با امید بستن به جمهوری خواهان لائیک و سکولار نمی توانند به فاشیسم سرمایه مذهبی و فقر و فلاکت و مصائب ناشی از آن پایان داد. طبقه کارگر ترکیه فقط با متشکل شدن در تشکلهای توده ای و طبقاتی و حزب کمونیستی خود و جلب همبستگی جنبش های پیشرو اجتماعی می تواند در برابر تعرض دولت بورژواها به زندگی و معیشت خود، صف آرایی کند.
پ کا کا و حزب دمکراتیک خلق ها در سردرگمی استراتژیک و با این امید واهی که با پیروزی حزب جمهوری خلق ترکیه و قلیچ داراوغلو در این انتخابات مردم کردستان به بخشی ازمطالبات خود دست یابند و مسئله کرد به شیوه مسالمت آمیز حل گردد، از مردم کردستان خواسته اند که در این کارزار انتخاباتی از قلیچ داراوغلو حمایت کنند. این در حالی است که تاریخ جنایات حزب جمهوری خلق ترکیه این میراث آتاتورک که اکنون قلیچ داراوغلو رهبری آن را در دست دارد علیه کردها و علوی ها بر کسی پوشیده نیست. مردم کردستان ترکیه نه با حمایت از قلیچ داراوغلو در این کارزار انتخاباتی، بلکه در اتحاد و همبستگی با جنبش طبقه کارگر و دیگر جنبش های پیشرو اجتماعی در ابعاد سراسری می توانند پیشروی در مبارزه علیه دولت فاشیست ترکیه و برای احقاق حقوق خود را تضمین کنند.
سخن روز شبکه تلویزیون حزب کمونیست ایران و کومه له