به یاد کمون پاریس، اولین حکومت کارگری در جهان
شنبه ۲۷ اسفند ۱۴۰۱
روز شنبه ۱۸ ماه مارس برابر با ۲۷ اسفند سالگرد برپایی کمون پاریس اولین حکومت کارگری جهان در کشور فرانسه است. کارل مارکس کتاب “جنگ داخلی در فرانسه” را در توصیف کمون پاریس با این جملات ماندگار شروع کرد: “در صبح ۱۸ مارس، پاريس با صدای رعد آسای، زنده باد کمون، از خواب بيدار شد. کارگران پاريس، در ميان ضعف‌ها و خيانت‌های طبقات حاکمه دريافتند که ساعت عمل برای نجات اوضاع، از راه به دست گرفتن اداره امور کشور، فرا رسيده است… وقتی کمون پاريس زمام انقلاب را به دست خود گرفت، وقتی برای نخستين بار کارگران ساده جرأت کردند به امتيازات بالا دستی‌های خود تجاوز کنند، در آن وقت دنيای کهن با ديدن درفش سرخ، مظهر حکومت کارگری که برفراز شهرداری به اهتزاز درآمده بود، از خشم و غضب به خود می پیچید. این کارگران ساده در شرايط بیمانندی از سختی، با فروتنی و دلسوزی و به نحوی مؤثر کار خود را به انجام رساندند.”
کمون پاریس رویدادی خلق الساعه و بدون زمینه نبود. این تحول ریشه در دوره انقلابی سالهای ۱۸۴۸ تا ۱۸۵۱، که مبارزات گسترده کارگران، همه کشورهای غرب اروپا را فراگرفت و نیز مبارزات کارگران فرانسه در فاصله سالهای۱۸۶۹–۱۸۵۷داشت. شکست ارتش بورژوازی فرانسه در جنگ با لشکر پروس که تا دروازه های پاریس پیشروی کرده بود، به مثابه جرقه ای بود که آتش خشم کارگران و مردم پاریس را شعله ور ساخت. توده کارگران و پاریسیان قیام کننده، دولت بورژوازی فرانسه را از پاریس فراری دادند و خود امر دفاع از شهر را در مقابل اشغالگران بر عهده گرفتند. دولت فراری که تا دیروز با دولت پروس در حال جنگ بود، با همکاری ارتش پروس، توطئه های مشترک خود بر علیه کارگران قیام کننده را طرح ریزی کردند. در قدم اول پروسیها ۶۰ هزار اسیر جنگی فرانسوی را آزاد کردند و در اختیار دولت فراری قرار دادند و در تجدید سازمان ارتش شکست خورده با آن همکاری کردند. سرانجام دولت بورژوازی فرانسه با همکاری ارتش پروس به پاریس حمله کردند. کمونارهای دلیر مقاومتی تا پای جان را آغاز کردند، اما سرانجام پس از چند روز در نبردی از لحاظ نظامی نابرابر، شکست خوردند. در فاصله کوتاهی ۱۷هزار کارگر در خیابانها پاریس قتل عام شدند. هزاران نفر اعدام شدند. بدین ترتیب بورژوازی فرانسه انتقام خود را از کارگران قیام کننده گرفت و اولین تجربه انقلاب کارگری جهان شکست خورد.
کمون پاريس، نخستين حکومت کارگری در جهان و آفریننده دولتی بود که چنانچه پیروزی آن استمرار می یافت، طبقه کارگر را قادر می ساخت تا گامهای بعدی در جهت استقرار یک جامعه سوسیالیستی را با استواری بردارد. کمون شکل تاريخی و معينی از دولت، با مختصات ويژه‌ای بود. نگاهی گذرا به پاره ای از مصوبات و اقدامات کمون نشان از تولد مناسبات اجتماعی نوینی دارد که در ادامه خود می تواند به رهائی نهائی بشریت از بربریت نظام سرمایه داری منجر شود.
بر اساس فرمان کمون ارتش حرفه‌ای ملغی، و امور نظامی به دست مردم مسلح سپرده شد. اعلام شد که زمین از آن کسی است که روی آن کار می کند، ابزار کار از آن کارگران و کار حق طبیعی همگان است. حقوق‌های گزاف مقامات بالای دولتی لغو شدند، بالاترین حقوق نمیتواند از دستمزد یک کارگر ماهر بیشتر باشد. قضات و مقامات بالای اجرائی انتخابی خواهند بود و هرگاه که اکثریت انتخاب کنندگان اراده کنند، عزل می شوند. مجازت اعدام لغو می گردد و دستگاه گیوتین در ملا عام سوزانده می شود. آموزش رایگان بنا گذاشته می‌شود. انحلال همه کلیساها و مصادره اموال آنان به تصویب کمون می رسد. کلیه کمک‌های مالی دولتی به کلیسا قطع می‌شود. مذهب به عنوان امر خصوصی افراد اعلام میگردد. مدارس از تسلط کلیسا رها می‌شوند، دادگستری و آموزش و پرورش از مذهب جدا شده و قضات انتخابی می‌شوند. کار شبانه‌ی نانوایی‌ها ممنوع میگردد. حقوق کارمندان کمیسیون‌های کمون در حد حقوق کارگران نانوایی‌ها تعیین می شود. در دستگاه اداری کمون، اداره پلیس به جای اینکه عامل حکومت مرکزی باشد به ارگانی در خدمت رفاه مردم تبدیل شده و تمام وظایف سیاسی این اداره لغو میگردد. مسئولین اداره پلیس هم، هر آن می‌توانند عزل شوند. کمون آزادی بیان و مطبوعات، آزادی اجتماعات، تشکیل سازمانهای اجتماعی و سیاسی را اعلام می کند. کمون مؤسساتی را که صاحبان آنها از پاریس گریخته بودند، به دست انجمن‌های کارگری که در کارخانه‌ها به وجود می‌آیند، می‌سپارد.
ساختار دولت کمون با همه انواع دولت‌های پیشین از اساس متفاوت بود. کمون از افرادی تشکیل می‌شد که در محلات مختلف از پائین به بالا انتخاب می شدند. کمیته مرکزی کمون پاریس ۸۳ نفر عضو داشت و به حکم قانون مصوب هر گاه اکثریت انتخاب کنندگان اراده می کردند، می توانستند هر کدام از آنها را عزل کنند. این کمیته هم قانون گذار و هم مجری قانون بود.
کمون پاريس گرچه بيش از ۷۲ روز دوام نياورد و بورژوازی آن را در خون کمونار های قهرمان پاريس غرق نمود. اما نقاط قوت و ضعف آن و درسها و تجارب آن دست آورد طبقه کارگر در نبرد های سرنوشت سازی هستند که هنوز پیش روی این طبقه قرار دارد. امروز و در شرایط تشدید و تعمیق بحران نظام سرمایه داری جهانی و بربریتی که به اکثریت ساکنان کره زمین تحمیل کرده است، ضرورت اتحاد و همبستگی کارگری، و پشتیبانی بین المللی پرولتاریای سراسر جهان در مبارزه علیه این شرایط و مناسبات ضد انسانی، صد چندان شده است. در ۱۵۲ مین سالروز تشکیل کمون پاریس اولین حکومت کارگری جهان، با آموزش از درس ها و تجارب آن صفوف مبارزه کارگران علیه نظام سرمایه داری را هر چه متحدتر و منسجمتر کنیم.
سخن روز: شبکه تلویزیون حزب کمونیست ایران و کومه له