ایران از نظر موقعیت استرونومی در فاصله عرض جغرافیایی ٢٥تا٤٥ درجه شمالی از خط استوا قرار دارد که بر اساس این موقعیت استرونومی بارندگی بسیار اندک است و اکثر مناطقی که در این عرض جغرافیایی قرار دارند با مشکل کمبود آب مواجه هستند.

متوسط بارندگی سالانه در ایران ٢٥٠ میلی متر است که این مقدار بارش،ایران را در ردیف کشورهای خشک و نیمه خشک جهان قرار داده است. جدا از شرایط طبیعی و جغرافیایی،عدم مسولیت پذیری از جانب رژیم و ناکارامد بودن نظام در برنامه ریزی سیاستهای آبی کشور مزید بر علت شده است که در ایران شاهد بحران آب باشیم که سعی می کنیم در این نوشته خلاصه وار به آن بپردازیم.

با توجه به تشدید بحران آب در ایران این موضوع تبدیل به یک موضوع امنیتی شده است که با ادامه وضعیت نامناسب مدیریت آب و آسیب دیدن منابع آبی سطحی و زیرزمینی کشور،تامین آب کشاورزی و حتا آب شرب ایران در آینده موضوعی چالش برانگیز خواهد بود.

الگوی مصرف آب در ایران در وضعیت اسفباری قرار دارد به صورتی که ٩٢٪از آب مصرفی در بخش کشاورزی، ٦٪ آب شرب و تنها ١٪ در بخش صنعت است اما استاندارد جهانی ٧٠٪ کشاورزی،٨٪ شرب و ٢٢٪ صنعت است. کشاورزی بیش از ٩٢٪از منابع آبی ایران را مصرف می کند و این در حالی است که تنها ١٥٪ از مصاحت ایران زیر کشت کشاورزی می باشد که بیش از ٨٠٪ از اتلاف آب به دلیل سنتی بودن و وجود روشهای قدیمی و عدم استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته آبیاری در بخش کشاورزی است.

با افزایش جمعیت مقدار مصرف آب هم بالا می رود که طبق پیش بینی ها تا سال ١٤٠٠ شمسی سرانه مصرف آب در ایران به کمتر از ١٤٠٠ مترمکعب خواهد رسید و این به معنای ورود به مرحله بحران آب در ایران است.سرانه مصرف روزانه آب هر نفر در ایران ٢٠٠ لیتر و حتا در کلانشهرها به ٢٥٠ لیتر می رسد در حالیکه متوسط مصرف جهانی ١٥٠ لیتر است،که بر این اساس مصرف روزانه هر ایرانی تقریبا ١/٥ تا ٢ برابر استاندارد جهانی است.

بیش از ٢٠٪ از هدررفتن آب شرب در ایران در بخش انتقال و اتصالات آب صورت می گیرد،سیستم لوله کشی فرسوده و قدیمی و عدم تعمیر و تعویض اتصالات سبب هدررفتن این مقدار از آب مصرفی خانگی می شود.

رژیم و مسولین آبی ایران به تکنولوژی تصفیه و استفاده مجدد از آب مصرف شده، هیچ توجهی نمی کنندو اکثر شهرهای ایران سیستم جمع آوری و تصفیه فاضلاب خانگی را ندارند و حتا تعداد کمی از شهرهایی هم که این سیستم را دارند هیچ مکانیزمی برای استفاده مجدد از این آبها وجود ندارد که دولت موظف است با ایجاد شبکه تصفیه فاضلاب و ضدعفونی کردن آب تصفیه شده،از آن مجددا در بخش کشاورزی و صنعت استفاده کند.

همچنین مافیای سدسازی در ایران که انحصاری در اختیار قرارگاههای به اصطلاح سازندگی سپاه پاسداران می باشد، یکی از اصلی ترین عامل بحران آب در ایران است، طبق آمارهای موجود، توان ذخیره سازی آب در پشت سدهای ایران تا سال ١٣٩٤ در حالی به ٦٨ میلیارد متر مکعب رسیده است که منابع آبی روان ایران سالانه ٤٦ میلیارد متر مکعب است که عملا با کمبود آب برای پرکردن سدها مواجه هستیم، اوج مافیا وبحران سدسازی تا جایی پیش رفته که چیت چیان وزیر پیشین نیرو گفته بود:"رویکرد سدسازی در ایران راهکار مناسبی نیست، درایران بنا به شرایط جغرافیایی به خاطر تبخیر زیاد آب، سدسازی نمی تواند زیاد جوابگو باشد، عملا تعدادی از سدهای ساخته شده نه تنها کمکی به افزایش منابع آبی نمی کنند بلکه ساختن سدها بر روی رودخانه های کم آب و مناطق با تبخیر بالا و حتا ساختن سدها بر روی گسل های عمیق، نتیجه عکس داده و باعث تبخیر و هدر رفتن بیشتر آب شده است."البته چون مافیای سدسازی سپاه در پشت صنعت سدسازی قرار دارد، این کار همچنان ادامه دارد.

مطالعات دانشگاهی نشان می دهد که سفره های آب زیرزمینی در بسیاری از نقاط فلات ایران به پایان رسیده اند، بنا به گفته مدیر کل مخاطرات زمین شناسی ایران، در ٤٠ سال گذشته بهره برداری از منابع آبهای زیرزمینی بسرعت افزایش یافته است و آبی که در طول ١٠ هزار سال ذخیره شده ، در این مدت کوتاه برداشت شده است.

بطور متوسط سطح آبهای زیرزمینی در دشت های کشور بین نیم تا یک متر پایین رفته است و با توجه به نبود بارندگی لازم این آب دوباره برنمی گردد، بصورتی که بر اساس آمارهای دولتی از ٦٠٩ دشت موجود در ایران ٣٠٠ دشت ممنوعه (غیر قابل استفاده) هستند و آب این دشتها به پایین ترین حد خود رسیده است و هر سال به تعداد این دشتها افزوده خواهد شد،نتایج مرکز اقلیم شناسی ایران نشان دهنده آمار نگران کننده ایست که بر این اساس تا سال ٢١٠٠ میلادی میانگین دمای هوای ایران ٣ تا ٥ درجه افزایش می یابد، بارش برف و باران کم می شود و به دنبال آن منابع سفره های زیر زمینی به شدت کاهش خواهد یافت که بتدریج این سفره ها رفته رفته از بین می روند.در ایران بیشتر از ١٠٠٪ از منابع آبی زیرزمینی برداشت می شود در حالیکه برای ماندن در وضعیت ایمن این رقم باید ٢٠٪باشد و اگر در کشوری به مرز ٤٠٪ برسد وضعیت خطر پیش می آید، اوج بحران برداشت آب از سفره های زیرزمینی به جایی رسیده که حتا آب مصرفی را از ذخایر زیرزمینی استراتژیک و تجدیدناپذیر تامین می کنند که این موضوع معادل حراج ثروت و سرمایه های ملی برای هزینه های جاری و مصرفی است. .

در این صورت بسیاری از دریاچه ها،سرچشمه ها،قنات ها و رودهای ایران از ارومیه و مریوان گرفته تاقسمت های جنوبی و جنوب شرق و حتا مرکز ایران به سوی کم آبی و خشکی می روند و باید در آینده شاهد خشک شدن تمام این منابع آبی و حتا خشک شدن باغات و مزارع و افت کیفی منابع آب و نشست زمین و نابودی صنعت گردشگری در ایران باشیم.

پیش بینی های بانک جهانی و ناسا بر این واقعیت تاکید دارند که تا سال ٢٠٥٠ میلادی و در خوشبینانه ترین حالت تا سال ٢١٠٠ میلادی میزان سرانه مصرف آب در ایران به کمتر از ١٠٠٠ متر مکعب و جه بسا ٧٠٠ متر مکعب کاهش خواهد یافت که در این صورت با بحراب شدید و تنش آبی بسیار بزرگی روبرو خواهیم شد.

در حالیکه همچنان شاهد سوء مدیریت منابع آبی کشور ، تداوم خشکسالی و ادامه سیاست های توسعه ناپایدار و ناسازگار با محیط زیست هستیم،اگر هیچ چاره ای برای مبارزه با این بحرانهای زیست محیطی از جمله آب نشود، طی ٣٠ سال آینده بسیاری از شهرهای حاشیه شمالی خلیج فارس و خوزستان و حتا مرکز ایران از سطح استاندارد برای زندگی خارج خواهند شد و مردم مجبور به ترک سرزمین های این مناطق خواهند شد و مهاجرت از نقاط بحرانی به مناطق دارای آب محدود به شدت افزایش می یابد و ترکیب جمعیتی بسرعت بهم خواهد خورد.

سیل مهاجرت و تلاش برای تقسیم منابع، زمینه ساز درگیری های قومی و ظهور و تقویت هویت های قومی و مذهبی خواهد شد که این بحران احتمال درگیری های خونین و مذهبی را افزایش خواهد داد و سبب بروز ناهنجاری های اجتماعی ، سیاسی و امنیتی می شود، خلاصه یک فاجعه زیست محیطی ، اجتماعی و امنیتی تمام عیار در ایران روی خواهد داد.

بحران آب در ایران یکی از پتانسیل های بالقوه برای نزاع و چالش های امنیتی در کشور است که قابلیت تبدیل شدن به یک بحران بزرگ منطقه ای را دارد که ناشی از نبود مدیریت صحیح و تنظیم سیاست آبی داخلی است که این بحران می تواند استقلال ایران را با خطر مواجه کند.

زنده باد سوسیالیزم
زنده باد حزب کمونیست ایران